در دنیایی که اعماق دریا هنوز هم ناشناختهترین بخش سیاره ما به شمار میرود، هر کشف تازه میتواند پردهای از رمزهای تکاملی و تنوع حیرتانگیز حیات را کنار بزند. یکی از همین کشفهای نادر و شگفتانگیز، مشاهده زنده گونه عجیب و کمیابی به نام اختاپوس هفتدست یا seven‑arm octopus است؛ موجودی که آنقدر کم دیده شده که دانشمندان در ۴۰ سال گذشته فقط چهار بار موفق به مشاهده آن در محیط طبیعیاش شده بودند. این بار اما یک تیم اکتشافی اعماق دریا، در جریان یک مأموریت علمی، توانست این موجود مرموز را در ژرفای تاریک اقیانوس فیلمبرداری و ثبت کند؛ مشاهدهای که جامعه علمی را به وجد آورده و بار دیگر توجهها را به اسرار حلنشده اقیانوسها جلب کرده است.
اختاپوس هفتدست برخلاف نامش، هشتپا دارد؛ اما نکته مهم اینجاست که یکی از بازوها در زیر بخش شاخکمانند و نزدیک به دستگاه تناسلی پنهان میشود و هنگام مشاهده از زاویه معمولی قابل دیدن نیست. همین ویژگی باعث شده طی سالها به «هفتدست» معروف شود و کشف آن برای پژوهشگران همیشه چالشبرانگیز باشد. زیستگاه این اختاپوس در اعماق بسیار زیاد است؛ جایی که فشار آب چند صد برابر سطح و دما نزدیک به انجماد است. در چنین محیطی، تنها گونههای فوقالعاده سازگار قادرند زنده بمانند، چه برسد به اینکه در چنین شرایط دشواری شکار کنند، جفتگیری داشته باشند و تکثیر شوند.
دانشمندانی که این مشاهده جدید را ثبت کردهاند، میگویند لحظهای که موجود در نور ربات زیرآبی ظاهر شد، همه تیم برای چند ثانیه در سکوت مطلق فرو رفت؛ چرا که میدانستند با یکی از کمیابترین گونههای زنده روبهرو شدهاند. این اختاپوس با حرکات آرام و شناور، درست شبیه روحی در تاریکی آب، از مقابل دوربین گذشت و همین چند ثانیه کافی بود تا دادههایی به دست آید که شاید سالها برای مطالعه آن منتظر مانده بودند. به گفته متخصصان، هر مشاهده تازه از این گونه به دلیل کمیابی آن، بهعنوان «پنجرهای به گذشته تکاملی» تعبیر میشود و میتواند به شناخت بهتر ساختار بدنی، شیوه شکار و عادات زیستی آن کمک کند.
اهمیت این کشف زمانی بیشتر میشود که بدانیم بسیاری از گونههای اعماق دریا فقط زمانی دیده میشوند که مرده و به سطح آمده باشند؛ اما این بار یک مشاهده کامل، زنده و در محیط واقعی انجام شده است. همین موضوع کیفیت دادهها را بینهایت ارزشمند میکند. پژوهشگران امیدوارند این مشاهده بتواند به درک بهتر ما از اکوسیستمهای عمیق کمک کند؛ اکوسیستمهایی که هنوز کمتر از هر بخش دیگری از زمین مطالعه شدهاند و احتمالاً میزبان گونههای ناشناخته بیشماری هستند.
این مشاهده نادر بار دیگر نشان داد که زمین هنوز پر از شگفتیهایی است که چشم انسان تاکنون ندیده است. در حالیکه ما روی سطح زمین درگیر فناوریهای پیشرفته، فضاپیماها و مأموریتهای میانسیارهای هستیم، اعماق اقیانوسها درست زیر پای ما، دنیایی سرشار از ناشناختهها دارند که شاید نسلهای آینده تازه به بخش اندکی از آنها دست یابند. اختاپوس هفتدست، با ظاهر غیرمعمول و زیستگاه دور از دسترسش، تنها یکی از این اسرار است؛ نشانهای از اینکه هنوز در دل زمین چیزهایی وجود دارد که میتواند ما را شگفتزده کند.