در دنیای جانورشناسی، هر کشف تازه میتواند پنجرهای به گذشته باشد؛ گاهی دریچهای به زمانهایی که طبیعت مسیرهای شگفتانگیز تکاملی را آزمایش میکرد، و گاهی هشداری نسبت به آیندهای که شاید دوباره در حال تکرار باشد. حالا پژوهشی جدید درباره گونهای تازهکشفشده از پرندگان دقیقاً چنین حالتی را رقم زده است؛ پرندهای که ظاهری عجیب، ویژگیهای رفتاری خاص و زیستگاهی محدود دارد و نکتهای که همه را شگفتزده کرده، شباهتهای تکاندهندهاش به دودو — یکی از نمادینترین گونههای منقرضشده جهان — است. همین شباهتها باعث شده دانشمندان این کشف را نه فقط یک خبر علمی جذاب، بلکه هشداری اکولوژیک بدانند.
بر اساس گزارش IFLScience، این پرنده جدید که در منطقهای بسیار محدود در جزایر اقیانوس هند شناسایی شده، از نظر ظاهری ترکیبی عجیب دارد: بدنی تنومند، بالهایی کوچکتر از حد معمول، رفتار کمتحرک و وابستگی بالا به زیستگاهی مشخص. اگر این ویژگیها آشنا به نظر میرسند، دلیلش این است که دودو نیز دقیقاً همین مسیر را طی کرده بود؛ پرندهای که به دلیل نبود شکارچیان طبیعی به سمت چاقتر شدن، کاهش توانایی پرواز و وابستگی شدید به یک جزیره رفته بود، مسیری تکاملی که در نهایت به نابودی آن منجر شد.
دانشمندان میگویند این گونه تازهکشفشده نهتنها در شکل و ساختار به دودو شباهت دارد، بلکه نشانههای رفتاری مشابه نیز در آن دیده میشود: کمتحرکی، اعتماد بیش از حد به محیط، و نبود ترس طبیعی از مهاجمان. این موضوع در دنیای امروز، جایی که ورود شکارچیان جدید، آلودگی، بحران اقلیمی و فعالیتهای انسانی تهدیدهای دائمی هستند، میتواند برای گونهای با چنین ویژگیها بسیار خطرناک باشد. درواقع همین شباهتها باعث شده برخی پژوهشگران آن را «هشدار طبیعت» بدانند؛ هشدار نسبت به اینکه تاریخ انقراض دوباره میتواند تکرار شود.
یکی از مهمترین نگرانیها درباره این پرنده جدید، محدود بودن شدید زیستگاه آن است. این گونه تنها در یک منطقه کوچک جنگلی یافت شده و به نظر میرسد مانند دودو به منابع غذایی خاصی وابسته است. چنین وابستگیای باعث میشود کوچکترین تغییر — مثلاً ورود یک گونه مهاجم، آتشسوزی طبیعی یا حتی تغییرات رطوبتی — بتواند کل جمعیت را نابود کند. همان اتفاقی که برای دودو در قرن هفدهم رخ داد.
پژوهشگران همچنین میگویند سرعت نابودی گونهها در دوران حاضر، یعنی عصر «انقراض ششم»، بسیار بیشتر از زمان دودو است و این پرنده تازهکشفشده احتمالاً در برابر تهدیدهای مدرن بسیار آسیبپذیرتر خواهد بود. تغییرات اقلیمی، تخریب زیستگاه، شکار غیرقانونی و ورود حیوانات مهاجم مانند گربهها و موشها ازجمله عواملیاند که میتوانند در مدت کوتاهی این گونه را در آستانه انقراض قرار دهند.
اما در کنار تمام نگرانیها، کشف این پرنده فرصتی طلایی نیز محسوب میشود. برخلاف دودو که جهان تنها پس از انقراضش توجه کرد، اینبار دانشمندان میتوانند قبل از فاجعه اقدام کنند. ایجاد مناطق حفاظتشده، جلوگیری از ورود گونههای مهاجم، و برنامههای تکثیر میتوانند آینده این پرنده را از سرنوشت تیره دودو جدا کنند. به بیان دیگر، این کشف پرسشی اساسی را پیش روی ما میگذارد: آیا از گذشته درس گرفتهایم؟