جهان دوباره ما را غافلگیر کرده است؛ آن هم با یافتهای که اگر چند سال پیش مطرح میشد، بسیاری از اخترفیزیکدانها آن را غیرممکن میدانستند. پژوهش تازهای که موضوع گزارش IFLScience است، نشان میدهد یک ساختار کیهانی غولپیکر با طول خیرهکننده ۵۵ میلیون سال نوری ــ چیزی بسیار فراتر از تصور اغلب مدلهای کیهانشناسی ــ بهنظر میرسد در حال چرخش است. چرخشی که نه تنها اندازهاش با هیچ ساختار شناختهشدهای قابلمقایسه نیست، بلکه اصل و اساس فهم ما از شکلگیری جهان را به چالش میکشد. این کشف، مانند دیدن موجی عظیم در اقیانوسی است که همیشه فکر میکردیم آرام و ثابت است.
مقاله توضیح میدهد که این ساختار بخشی از رشتههای عظیم کیهانی است؛ همان فیلامنتهایی که کهکشانها مانند مهرههای یک تسبیح روی آن ردیف شدهاند. این فیلامنتها اجزای اصلی شبکه کیهانی هستند؛ شبکهای که جهان را در مقیاسهای فوقالعاده بزرگ شکل میدهد. اما هیچکس انتظار نداشت چنین رشتهای، آن هم با این اندازه نجومی، ویژگی حرکت چرخشی داشته باشد. چرا؟ چون در مدلهای استاندارد کیهانشناسی، ساختارهایی با این ابعاد قرار است به اندازهای بزرگ باشند که اصولاً «زمان کافی برای توسعه چرخش منسجم» نداشته باشند. جهان طی ۱۳.۸ میلیارد سال گسترش یافته، اما برای ایجاد چرخش در چنین مقیاسی؟ این تقریباً مانند این است که یک رودخانه ۵۵ میلیون کیلومتری را در حال گردابزدن ببینید.
پژوهشگران با بررسی تغییرات سرعت و حرکت کهکشانها در این رشته عظیم به این نتیجه رسیدهاند که الگوهای مشاهدهشده با حالت «چرخش» همخوانی دارد. یعنی کهکشانها نهفقط در مسیر خطی، بلکه به شکل مارپیچی و چرخشی نسبت به مرکز فرضی ساختار حرکت میکنند. این یافته اگر تأیید شود، یکی از بزرگترین بازنویسیهای کیهانشناسی مدرن خواهد بود. حتی برخی دانشمندان گفتهاند این کشف میتواند نشان دهد جنبش و چرخش ویژگی بنیادیتری از کیهان است تا آنچه تا امروز تصور میکردیم.
اهمیت این کشف فقط در اندازه عظیم این ساختار نیست؛ پیامدهای آن بسیار عمیقتر است. مدلهای فعلی ــ بهویژه مدل ΛCDM که ستون فقرات کیهانشناسی امروز است ــ پیشبینی میکنند که ساختارهای فوقالعاده بزرگ، تحت تأثیر انبساط جهان و خواص ماده تاریک، باید بیشتر رفتار «کشیده و ایستا» داشته باشند تا «چرخان». بنابراین مشاهده چنین حرکتی ممکن است نشان دهد که یا ماده تاریک متفاوت از چیزی است که فکر میکردیم، یا قوانین فیزیک در مقیاسهای کیهانی نیاز به بازبینی دارند.
مطالعه همچنین این احتمال را مطرح میکند که این چرخش از دورانهای بسیار اولیه جهان بهجای مانده باشد؛ شاید حتی از زمانی که نوسانات اولیه در پلاسمای داغ کیهان شکل گرفتند. اگر چنین باشد، این ساختار میتواند نوعی «اثر انگشت» از آغاز جهان باشد؛ اثری که طی میلیاردها سال بزرگ و بزرگتر شده تا امروز به این اندازه حیرتانگیز رسیده است.
در هر صورت، نتیجه روشن است: جهان بار دیگر ثابت کرده که هنوز هم ناشناختهتر از آن است که فکر میکنیم. ساختاری به طول ۵۵ میلیون سال نوری که میچرخد؟ اگر این کشف قطعی شود، ممکن است بسیاری از بخشهای کتابهای کیهانشناسی دوباره نوشته شود.