گاهی آسمان شب نمایشهایی اجرا میکند که بدون هیچ هیاهو، بیسروصدا و تقریباً رایگان، از بهترین لحظههای دیداری طبیعت بهشمار میروند؛ نمایشهایی کوچک، اما شاعرانه و دقیق. این یکشنبه یکی از همان شبهاست؛ شبی که ماه تنها نخواهد بود و با «یک دوست» در آسمان حرکت میکند. IFLScience گزارش میدهد که این پدیده نه یک اتفاق نادر، بلکه یک همنشینی آسمانی زیباست که اگر بدانید دقیقاً چه زمانی نگاه کنید و کجا بایستید، میتوانید یکی از خوشمنظرترین صحنههای آسمانی امسال را ببینید.
اما این همراه کیست؟ پاسخ کوتاه و دقیق: سیاره مشتری. سیاره غولپیکر منظومه شمسی، که تقریباً همیشه یکی از روشنترین نقاط آسمان شب است، در این یکشنبه بهقدری به ماه نزدیک میشود که چشم غیرمسلح هم راحت میتواند آنها را کنار هم ببیند؛ درست مانند دو چراغ روشن که در تاریکی حرکت میکنند. این نزدیکشدن یا Conjunction (مقارنه) بهطور دقیق یک پدیده هندسی است: ماه و مشتری در آسمان از دید ما بسیار نزدیک دیده میشوند، هرچند در واقع فاصله میان آنها صدها میلیون کیلومتر است.
نکته جذاب ماجرا این است که این همنشینی، یکی از بهترین فرصتهای رصدی ماه و مشتری در ماههای اخیر محسوب میشود. ماه در فاز نزدیک به تربیع قرار دارد و همین باعث میشود بخش روشن آن نه خیلی کم باشد و نه آنقدر زیاد که نورش هالهای بزرگ تشکیل دهد و دیدن مشتری را سخت کند. مشتری هم درخشانتر از هر ستارهای در آسمان است و همین موضوع این ملاقات را حتی برای افراد غیرمتخصص هم قابلمشاهده میکند.
برای کسانی که اهل عکاسی نجومی هستند، این رخداد واقعاً فرصت طلایی است. فاصله زاویهای بین ماه و مشتری آنقدر مناسب است که قابهای عمودی و افقی هر دو جواب میدهند. با یک لنز معمولی ۵۰ میلیمتری هم میتوان تصویر گرفت. حتی اگر دوربین DSLR یا بدونآینه نداشته باشید، دوربین گوشیهای پرچمدار جدید هم میتوانند این دو جرم را کنار هم ثبت کنند. کافی است «حالت شب» یا Night Mode را فعال کنید و گوشی را چند ثانیه ثابت نگه دارید.
اما چرا این پدیده برای ستارهشناسان مهم است؟ چون چنین مقارنههایی بهترین زمان برای آموزش و توضیح مفاهیم پایهای حرکت اجرام آسمانی است. این رخداد در واقع حاصل سه چیز است: مدار ماه، موقعیت زمین و جایگاه مشتری در آسمان. هر بار که این سه عامل در خطی مناسب قرار میگیرند، ماه در حرکت ظاهری روزانهاش به یکی از سیارات نزدیک میشود. این پدیده نشان میدهد که آسمان ثابت نیست؛ بلکه پویا، زنده و پرتحرک است. همین حرکتهاست که تقویم نجومی را شکل میدهد.
اگر در شهری با آلودگی نوری شدید زندگی میکنی، خبر خوب این است که مشتری بهاندازهای درخشان است که حتی در شهرهای بسیار نورانی هم قابلمشاهده باشد. ماه هم که همیشه شخص اول صحنه است. بنابراین حتی با نگاه از پشتبام، تراس یا پارکهای شهری، میتوان این conjunction زیبا را تماشا کرد. زمان دقیق بهترین دیدن بسته به موقعیت جغرافیایی تغییر میکند، اما برای اغلب نقاط خاورمیانه و ایران بهترین زمان پس از غروب خورشید تا نیمهشب است. در این بازه، ماه و مشتری تقریباً کنار هم در ارتفاع مناسب قرار میگیرند.
این همنشینی همچنین فرصتی عالی برای رصد یکی از جذابترین ویژگیهای مشتری است: چهار قمر گالیلهای (Io، Europa، Ganymede، Callisto). اگر یک دوربین دوچشمی ساده داشته باشید، میتوانید آنها را مانند نقاط ریز نورانی در اطراف مشتری ببینید. این تجربهای است که ستارهشناسان قدیمی، از جمله خود گالیله، آن را زندگیتغییردهنده توصیف کردهاند؛ لحظهای که میفهمید منظومه شمسی فقط زمین و خورشید نیست، بلکه جهانی گسترده از مدارها و قمرها وجود دارد که همهچیز را به یک رقص کیهانی تبدیل کرده است.
در نهایت، این رویداد یک یادآوری آرام است: حتی در شلوغترین روزها و پرترافیکترین هفتهها، فقط کافی است چند دقیقه سرت را بالا بگیری تا یکی از زیباترین صحنههای طبیعت را ببینی. آسمان هر شب اینجا بوده، اما گاهی یک ملاقات ساده مثل «ماه و مشتری» همان چیزی است که دوباره چشم ما را به زیباییهای آن باز میکند.