جهان دوباره چهرهی خشمگین خود را نشان داد؛ اما این بار نه از دل یک ابرنواختر، بلکه از دهان گرسنهی یک سیاهچاله. دادههای تازهی مأموریتهای ESA /XMM‑Newton و NASA /Chandra نشان میدهد یکی از سیاهچالههای فعال در فاصلهی حدود ۵۵۰ میلیون سالنوری از زمین، موجی از ماده را با سرعتی ۶۰٬۰۰۰ km/s بیرون پرتاب کرده — بیش از ۲۰٪ سرعت نور!
به گفتهی پژوهشگران، این نخستین بار است که چنین باد یا فورانی (black hole wind) با این شدت مستند میشود. در این پدیده، سیاهچاله نه در حال بلع مواد اطراف، بلکه در حال واپاشی انرژی عظیم در خلاف جهت است — نوعی «بازدم کیهانی» که میتواند مسیر بلوغ کهکشان میزبان را تغییر دهد.
سیاهچالهها برخلاف تصور عام، همیشه ماشینهای بلعندهی مطلق نیستند؛ آنها گهگاه مقداری از انرژی جذبشده را چون فوارهای از ذرات داغ و پرانرژی بیرون میفرستند. این انرژی از جهد انفجار فیزیکی در مرکز دیسک برافزایشی ناشی میشود؛ جایی که گرانش، اصطحکاک و میدان مغناطیسی در نبردی خیرهکنندهاند.
در این مشاهدهی تازه، تیم تحقیقاتی متوجه شد که فوارهی بیرونراندهشده شامل گازهای یونیزهشده است که نشانههای طیفی بیسابقهای دارند—انگار سیاهچاله در حال تنفس در خلأ کیهانی است. شدت پرتاب به اندازهای بود که جوّ میانکهکشانی اطراف را دگرگون و ابرهای گازی همسایه را از مسیر خارج کرد.
🔭 چرا این کشف مهم است؟
زیرا بادهای سیاهچالهای یکی از اصلیترین عوامل تنظیم رشد کهکشانها هستند. اگر شدت این باد زیاد باشد، گازهای لازم برای زایش ستارهها بیرون رانده میشوند و تولد ستارهها متوقف میشود.
به بیان دیگر، یک سیاهچاله میتواند با «عطسهای کیهانی» سرنوشت تمام کهکشانش را دگرگون کند.
دکتر ناستاسیوس گئورگیو از مؤسسهی اخترفیزیک اروپا در گفتوگو با IFLScience میگوید:
«آنچه شاهدش بودیم، بهنوعی سریعترین بازدمی است که تاکنون از یک سیاهچاله ثبت شده. این فوران به ما میگوید انرژیهای نهفته در این اجرام بسیار فراتر از تخمینهای پیشیناند.»
پژوهشگران حالا تصور میکنند این فورانها میتوانند الگوی شکلگیری کیهانی را بازنویسی کنند؛ چرا که میزان گاز، دما و چگالی پیرامون سیاهچاله، روی تحول بعدی کهکشان اثر مستقیم دارد.
مطالعهی این بادها همچنین به شناخت رفتار ماده در حالتهای افراطی میدان گرانشی کمک میکند — جایی که فیزیک کلاسیک دیگر پاسخگو نیست و مکانیک کوانتومی هم در مرزهای ناپیدا قرار دارد.
در نهایت، این کشف یادآور قدرت شگفتانگیز طبیعت است: در دل تاریکی مطلق، فورانهایی روی میدهند که نور، فضا و زمان را معنی تازهای میبخشند.