اگر تا امروز فکر میکردید تنها شما هستید که گاهی از بوی ناف خود متعجب میشوید، خبر خوب این است که علم کاملاً طرف شماست؛ و خبر بد؟ اینکه ناف واقعاً یکی از کثیفترین و فراموششدهترین نقاط بدن ماست. جایی کوچک، گود، گرم و مرطوب که آنقدر بیدفاع رها شده تا در سکوتِ تودرتوی خودش به پناهگاهی امن برای باکتریها، قارچها، چربیها، عرق، سلولهای مردهی پوست و حتی پرز لباس تبدیل شود. همین ترکیب عجیب و کمی ترسناک، دقیقاً «نسخه کامل بو» را میسازد؛ بویی که شاید از بیرون ساده و پیشپاافتاده بهنظر برسد، اما پشت آن یک دنیای میکروسکوپی در جریان است.
مطالعهای که پایه اصلی گزارش IFLScience است نشان میدهد ناف میتواند تا چند صد گونه باکتری مختلف را در خود جای دهد؛ رقمی که حتی از سطح میز کار بسیاری از افراد هم بیشتر است. این محیط بسته، تاریک و نمناک، برای میکروبها مثل یک آپارتمان لوکس است: غذا دارند (چربی و سلول مرده)، رطوبت دارند (عرق)، و مهمتر از همه، مزاحم ندارند. چون تقریباً هیچکس یادش نمیماند ناف خودش را بهصورت منظم تمیز کند. نتیجه؟ تولید ترکیبات بدبویی که همان موقع که ما مشغول زندگی روزمرهایم، آنها آرام و بیصدا مشغول ساختنش هستند.
در این میان یک تفاوت مهم هم وجود دارد: نافهای گود (innie). اگر نافتان توورفته باشد، خبر چندان خوشایندی نیست؛ چون این شکل از ناف، محیطی با تهویه بسیار ضعیف ایجاد میکند، جایی که هوا جریان ندارد و رطوبت بیش از حد باقی میماند. درست همان شرایطی که باکتریها عاشقش هستند. اما در مقابل، نافهای بیرونزده یا کمعمق معمولاً تهویه بهتری دارند و به همین دلیل کمتر دچار تجمع آلودگی و بو میشوند.
محققان توضیح میدهند که ترکیب پرز لباس، سابیدگی پوشاک، سلولهای مرده و چربیهای طبیعی پوست، نوعی «چسب طبیعی» ایجاد میکند که به دیواره ناف میچسبد و پاککردن آن را سختتر میسازد. این مواد وقتی با رطوبت و باکتریها ترکیب میشوند، میتوانند حتی به شکل ترشح بدبو ظاهر شوند؛ درست همان جایی که دیگر پای علم پوست و گاهی پزشک وسط میآید. چون اگر بوی ناف با درد، قرمزی، خارش یا ترشح چرکی همراه باشد، احتمالاً فرد با نوعی عفونت بهنام Omphalitis روبهرو است که باید جدی گرفته شود.
اما نگران نباشید؛ مثل هر موضوع عجیبوغریبی که علم درباره بدن انسان مطرح میکند، این یکی هم راهحل سادهای دارد: شستوشوی ملایم با آب گرم و صابون، خشککردن کامل بعد از حمام، و پرهیز از استفاده مداوم از الکل یا پاککنندههای قوی که ممکن است پوست را تحریک کنند.
در نهایت، داستان بوی ناف فقط یک نکته به ما یادآوری میکند: حتی کوچکترین گوشههای بدن ما ــ جاهایی که شاید هرگز جدی نگرفتهایم ــ میتوانند پر از زندگی، راز و رفتارهای پیچیده باشند. کافی است کمی دقیقتر نگاه کنیم تا بفهمیم بدن انسان واقعاً چقدر عجیبتر از چیزی است که فکرش را میکنیم.