در حالیکه نبرد با اطلاعات نادرست درباره واکسنهای کووید-۱۹ همچنان یکی از چالشهای اصلی نهادهای سلامت عمومی در جهان است، ماجرایی تازه از دل سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رسانهای شده که بار دیگر بحث را به سطح ملی کشانده است. یک یادداشت داخلی و فاششده که ادعا میکند «واکسنهای کووید باعث مرگ کودکان شدهاند»، بحثهای گستردهای در فضای رسانهای ایجاد کرد؛ ادعایی که نهتنها از نظر علمی بیپایه توصیف شده، بلکه حالا ۱۲ رئیس پیشین FDA با صدور بیانیهای کمسابقه، بهشدت آن را رد کردهاند. آنها این یادداشت را «گمراهکننده، فاقد اعتبار علمی و خطرناک برای سیاستگذاری عمومی» دانستهاند؛ بیانی که نشان میدهد جامعه علمی آمریکا از انتشار چنین اسنادی عمیقاً نگران شده است.
آنچه ماجرا را پیچیدهتر میکند، این است که این یادداشت یک سند رسمی سیاستگذاری نبوده، بلکه بخشی از ارزیابیهای درونسازمانی بوده که بهطور ناقص و بدون زمینهی علمی لازم در رسانهها بازنشر شده است. همین برداشت ناقص موجب شد موج تازهای از تئوریهای توطئه و شایعات ضدواکسن در شبکههای اجتماعی شکل بگیرد؛ موجی که با یادآوری تجربه سه ساله پاندمی، جامعه علمی را به شدت نگران میکند. رؤسای پیشین FDA در بیانیه مشترک خود تأکید کردهاند که هیچ مدرک قابل اتکای علمی وجود ندارد که نشان دهد واکسنهای کووید-۱۹ باعث مرگ کودکان شدهاند؛ بلکه دادههای ثبتشده در سراسر جهان نشان میدهد این واکسنها نقش کلیدی در کاهش مرگومیر، بستریها و شدت بیماری داشتهاند.
در واقع، یکی از مهمترین محورهای واکنش این ۱۲ رئیس پیشین این است که یادداشت فاششده از «دادههای خامِ گزارشدهی داوطلبانه» استفاده کرده؛ دادههایی که بدون بررسیهای اپیدمیولوژیک، هیچ ارزش علتسنجی ندارند. برای مثال، اگر کودکی پس از دریافت واکسن فوت کند، این گزارش وارد سیستم میشود؛ اما به این معنا نیست که واکسن علت مرگ بوده است. دهها عامل میتواند در مرگ نقش داشته باشد و تنها پس از بررسیهای دقیق علمی میتوان اظهارنظر کرد. این تمایز کلیدی، همان چیزی است که در یادداشت فاششده نادیده گرفته شده و باعث شده محتوای آن از نظر متخصصان «غیرعلمی» تلقی شود.
از سوی دیگر، مسئلهای که بهشکل جدیتر این ۱۲ مقام سابق را نگران کرده، پیامدهای سیاسی و اجتماعی چنین اسنادی است. به گفته آنان، انتشار تحلیلهای خام و ناقص میتواند بهطور مستقیم بر اعتماد عمومی به واکسنها تأثیر بگذارد، بهخصوص در فضایی که برخی جریانهای سیاسی با انگیزههای خاص تلاش میکنند سیاستهای سلامت عمومی را تضعیف کنند. آنها هشدار دادهاند که استفاده از اطلاعات نادرست برای تغییر سیاستگذاری، میتواند جان هزاران نفر را در آینده به خطر بیندازد؛ بهویژه کودکان و سالمندانی که بیشترین آسیبپذیری را دارند.
رؤسای سابق FDA همچنین تأکید کردهاند که ساختار ارزیابی واکسنها در آمریکا یکی از دقیقترین و سختگیرانهترین سیستمهای نظارتی جهان است و بزرگترین سازمانهای علمی و بهداشتی دنیا—از CDC گرفته تا سازمان جهانی بهداشت—همگی ایمنی واکسنهای کووید را بر اساس دادههای گسترده تأیید کردهاند. مطالعات متعدد با نمونههای جهانی نیز نشان دادهاند که خطرات ناشی از ابتلای کودکان به کووید، از جمله التهابهای قلبی و عوارض بلندمدت، بسیار بیشتر از خطر احتمالی واکسن است.
در نهایت، آنچه این بیانیه بیسابقه را مهم میکند، نه صرفاً رد یک یادداشت داخلی، بلکه تأکید دوباره بر اهمیت تکیه بر علم و دادههای معتبر در دوران فراگیر شدن اطلاعات غلط است. جامعه پزشکی میگوید اگر سیاستگذاری بر اساس حدس و برداشتهای خام انجام شود، نهتنها سلامت عمومی آسیب میبیند، بلکه اعتماد مردم نیز فرو میریزد؛ اعتمادی که بازسازی آن بسیار دشوار خواهد بود.