مریخ همیشه سیارهای بوده که بیشترین رؤیاها، مأموریتها و کنجکاویهای بشر را بهخود جلب کرده؛ اما در میان تمام دشتهای سرخ، دهانههای برخوردی و درههای غولآسا، بخشهایی وجود دارد که حتی پیشرفتهترین فضاپیماها هم اجازهٔ نزدیکشدن به آنها را ندارند. این مناطق که با عنوان «Special Regions» شناخته میشوند، بهزبان ساده همان «خط قرمزهای مریخ» هستند؛ جاهایی که علم میگوید نباید پا گذاشت، نه بهدلیل خطر برای انسان، بلکه بهدلیل خطر برای خود مریخ.
گزارش تازهٔ IFLScience توضیح میدهد که Special Regions مناطقی هستند که احتمال وجود شرایط مناسب برای زندگی میکروبی در آنها نسبتاً بالا است؛ محیطهایی که ممکن است رطوبت موقت، یخ در دسترس، یا دماهای گذرای مناسب داشته باشند. همین «شانسِ کوچکِ حیات» کافی است تا قوانین سیارهای سختگیرانهای برای جلوگیری از آلودگی زیستی وضع شود. چون اگر حتی یک باکتری زمینی روی مریخ زنده بماند، میتواند آیندهٔ علمیِ سیاره را برای همیشه خراب کند — و شاید ما هیچوقت نفهمیم آیا حیات مریخی واقعی وجود داشته یا نه.
بر اساس استانداردهای COSPAR، هر منطقهای که احتمال دارد آب مایع ولو بهصورت گذرا داشته باشد، یا مناطقی که یخِ نزدیک سطح در معرض دماهای متعادل قرار میگیرد، در دستهٔ Special Regions قرار میگیرند. این شامل قسمتهایی از دامنههای شیبدار، جاهایی که RSLها (خطوط شیب تیرهٔ فصلی) دیده میشوند، بعضی از عرضهای جغرافیایی میانی، و مناطقی نزدیک به یخکلاههای قطبی است.
نکتهٔ مهم این است که مأموریتهای مریخی تنها زمانی میتوانند وارد این نواحی شوند که «استریلسازی شدید» و کنترل آلودگی در حد مأموریتهای سطح بالا انجام شده باشد. اما بیشتر رُورها و فرودگرهای فعلی — از جمله Perseverance و Curiosity — استانداردهای لازم را برای ورود به Special Regions ندارند، چون استریلسازی آنها به دلایل چالشی، هزینهای و فنی در این سطح پیشرفته انجام نشده است.
گزارش تأکید میکند که این محدودیتها فقط یک وسواس علمی نیست؛ بلکه از بزرگترین خطرات اکتشاف سیارهای جلوگیری میکند: ناخواسته بردن حیات زمین به مریخ. اگر باکتریهای مقاوم زمینی وارد محیطی شوند که احتمالاً برای آنها مناسب است، ممکن است در سکوت رشد کنند و بعدها باعث شوند دانشمندان حضور «حیات مریخی» را اشتباه تفسیر کنند. چنین اشتباهی میتواند یکی از مهمترین پرسشهای علم — «آیا تنها هستیم؟» — را برای همیشه مخدوش کند.
در همین حال، Special Regions برای آیندهٔ مأموریتهای انسانی نیز پیامد بزرگی دارند. فضانوردان، فضاپیماها و تجهیزات انسانی ذاتاً منبع آلودگی زیستی هستند؛ بنابراین پیش از هرگونه سفر انسانمحور به مریخ، قوانین و فناوریهای جدیدی باید تعریف شود تا تماس انسان با کیفهای زیستی حساس مریخ حداقلی باشد.
در نهایت، Special Regions یادآوری میکنند که اکتشاف فضا فقط پیشروی و کشف نیست؛ گاهی «نزدیک نشدن» همانقدر اهمیت دارد که فرود آمدن. مریخ هنوز رازهایش را پنهان کرده، و اگر میخواهیم روزی آن رازها را بدون خطا کشف کنیم، باید خط قرمزهای علمی آن را جدی بگیریم.